داستانهای شگفت انگیز از صدقه و فواید آن

مقدمه

الحمد لله رب العالمین، و الصلوة و السلام علی خیر خلقه محمد(ص) و آله الاطهار(ع) و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین.
اما بعد جامعه اسلامی همچون پیکر واحدی است، هدف از زندگی بندگی خدا که همان کمال واقعی است، مسائلی دیگر در این راه هدف های مقدماتی هستند، اما همین مقدمات در نیل به هدف تأثیر فراوانی دارند، جامعه فقیر، در بند مشکلات اقتصادی به سختی می توانند در راه خدا تلاش کرده و به کمال مطلوب برسند، اسلام مومنین را تشویق نموده است که علاوه بر پرداخت مالیات های واجب نظیر خمس و زکات، از مازاد بر نیاز خود، با طیب خاطر و آرامش وجدان، خلأهای پدید آمده از فقر را پُر کنند، نیازمندان را تأمین کرده و دست رد به سینه محتاجان نزنند، مال را مالِ خدا دانسته و نیازمندان را، عیالِ خدا، و از مال برای رفع نیاز محرومان استفاده کنند، گرایش و ایمان به مبدء و معاد مانع از آن می شود که مسلمین پول و ثروت خود را هدف قرار داده و آرمان ها و عقائد خود را ندیده بگیرند، با این بینش، انسانِ محتاج، احساس حقارت و ذلت نمی کند، چون دریافت این کمک ها، حقی است که خدا برای او معیّن کرده است، انسان بخشنده و پول دار نیز فخر و خودپسندی بر خود روا نمی دارد، زیرا خدا به او ثروت داده و خدا است که از او صدقه را دریافت می کند. امام چهارم علیه السلام هرگاه صدقه می داد، دستش را می بوسید، گفتند: چرا؟
فرمود: صدقه پیش از آن که به دست نیازمند برسد، در دست خدا قرار می گیرد.
با توجه به مطالب فوق در این نوشتار برآنیم که فوائد دنیوی و اُخروی صدقه از دیدگاه قرآن و سخنان معصومین علیه السلام را با حکایت های متنوع بیان کنیم.
در پایان شایسته است که از زحمات برادر عزیز جناب آقای سید حسن معصومی مسئول محترم انتشارات تهذیب که زحمت انتشار را متقبل شده اند تشکر و قدردانی می نمایم. امید است انشاءالله خداوند به ایشان توفیق عنایت فرماید.
والسلام
معصومه بیگم آرزمی

فصل اول: سیمای صدقه در قرآن کریم و روایات اسلامی

الف: مفهوم صدقه در قرآن کریم

1- خدای تعالی فرموده است: ففدیة من صیام او صدقة او نسک...؛ و از آن فدا کند بروزه داشتن یا صدقه دادن یا کشتن گوسفند...(1)
2- خدای تعالی فرموده است: قول معروف و مغفرة خیر من صزدقة یتبعها اذی والله غنی حلیم؛ فقیر سائل را به زبان خوش و طلب آمرزش رد کردن بهتر است تا آن که صدقه دهند و از پی آن آزار کنند خداوند (از اطاعت و صدقه) خلق بی نیاز و بر (عصیان و بخل) آنان بردبار است.(2)
3- خدای تعالی فرموده است: لا خزیر فی کثیر من نجویهم الا من امر بر صدقة او معروف او اصلاح بزین الناس...؛ هیچ فایده و خیری در سخنان سری آن ها نیست مگر آن که کسی در صدقه دادن و نیکوئی کردن و اصلاح میان مردم سخن سری گوید...(3)
4- خدای تعالی فرموده است: خذ من اموالهم صدقة تطهرهم و تزکیهم بها و صل علیهم...؛ ای رسول ما تو را از مؤمنات صدقات را دریافت دار تا بدان صدقات نفوس آن ها را (از پلیدی و حب دنیا) پاک و پاکیزه سازی و آن ها را به دعای خیر یاد کن...(4)
5- خدای تعالی فرموده است: یا ایها الذین امنوا اذا ناجیتهم الرسول فقدموا بین یدی نجویکم صدقة...؛ ای اهل ایمان هرگاه بخواهید که با رسول سخن سری گوئید (یا سؤالی کنید) پیش از این کار باید (مبلغی) صدقه دهید.(5)
6- خدای تعالی فرموده است: ان تبدوا الصدقات فنعما هی و ان تخفوها و تؤتوها الفقراء فهو خیر لکم...؛ اگر به مستحقان آشکارا انفاق صدقات کنید کاری نیکوست لیکن اگر در پنهانی به فقیران(آبرومند) رسانید نیکوتر است...(6)
7- خدای تعالی فرموده است: یمحق الله الربوا و یربی الصدقات و الله لا یحب کل کفار اثیم؛ خداوند سود ربا را نابود گرداند (که ربا جز لعنت و شقاوت در دنیا و آخرت سودی ندارد) و صدقات را افزونی بخشد و خدا دوست ندارد مردم سخت بی ایمان گنه پیشه را (که رباخوار و حریض و بخیلند).(7)
8- خدای تعالی فرموده است: انما الصدقات للفقراء و المساکین و العاملین علیها و المؤلفة قلوبهم و فری الرقاب و الغارمین و فری سزبیا الله فریضة من الله و الله علیم حکیم؛ مصرف صدقات منحصرا مختص به این هشت طایفه است: فقیران و عاجزان و متصدیان اداره صدقات و برای تألیف قلوب (یعنی برای متمایل کردن بیگانگان به دین اسلام) و آزادی بندگان و قرض داران و در راه خدا(یعنی در راه تبلیغ و رواج دین خدا) و در راه دروماندگان این مصارف هشتگانه فرض و حکم خداست که خدا بر تمام حکم و مصالح امور آگاهست.(8)
9- خدای تعالی فرموده است: یا ایها الذین امنوا لا تبطلوا صردقاتکم بالمن و الاذی...؛ ای اهل ایمان صدقات خود بسبب منت و آزار تباه نسازید...
علاوه بر این در قرآن مجید در آیه 10 سوره حدید آمده است:
«من ذی الذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له و له أجر کریم؛ کیست به خدا وام نیکو دهد(و از اموالی که به او ارزانی داشته انفاق کند) تا خداوند آن را برای او چندین برابر کند؟ و برای او پاداش پر ارزشی است!»
خداوند متعال در این آیه می فرماید: کیست که به خداوند قرض دهد یعنی مالش را به امید عوض، انفاق کند و علت این که در این جا به جای انفاق از قرض نام برده شده است، این است که قرض، دزینی است که واجب است عوض آن پرداخت گردد و انفاق هم امری است که لازم است در مقابلش اجر و پاداش منظور گردد.
بنابراین انفاق کننده مانند کسی است که وام می دهد. آن هم «قرضا حسنا؛ وامی نیکو» که از روی رضایت نفس و اخلاص در بهترین راهها صرف گردد. که در این صورت خداوند اجر و پاداش او را چندین برابر می گرداند.